Głogów, 17 XI 2005 roku
Protokół VIII posiedzenia Komisji Języka Religijnego
Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN
Posiedzenie odbyło się 17 listopada 2005 roku w Domu „Uzdrowienie Chorych” im. Jana Pawła II w Głogowie. Spośród członków Komisji obecnych było siedem osób, nieobecnych – trzynaście osób. Ponadto w zebraniu uczestniczyło piętnastu członków Koła Współpracowników Komisji Języka Religijnego.
Obecni członkowie Komisji (w porządku alfabetycznym): ks. dr P. Holc, dr E. Kucharska-Dreiss, dr M. Makuchowska, mgr I. Pałucka-Czerniak, dr hab. R. Przybylska prof. UJ, o. dr hab. W. Przyczyna, dr D. Zdunkiewicz-Jedynak.
Nieobecni członkowie Komisji: prof. dr hab. I. Bajerowa (nieobecność usprawiedliwiona), o. dr W. Chaim, red. K. Gołębiowski, o. prof. dr hab. Z. Kijas (nieobecność usprawiedliwiona), dr hab. S. Koziara prof. AP (nieobecność usprawiedliwiona), prof. dr hab. M. Kucała (nieobecność usprawiedliwiona), dr B. Matuszczyk (nieobecność usprawiedliwiona), ks. dr hab. P. Mazanka prof. UKSW, ks. dr hab. B. Milerski prof. ChAT, dr A. Sieradzka-Mruk (nieobecność usprawiedliwiona), ks. dr J. Tofiluk, prof. dr hab. E. Umińska-Tytoń (nieobecność usprawiedliwiona), prof. dr hab. M. Wojtak (nieobecność usprawiedliwiona).
Obecni członkowie Koła Współpracowników (w porządku alfabetycznym): dr K. Czarnecka, mgr A. Grzelińska, ks. dr A. Kalbarczyk, dr A. Kominek, dr D. Kozaryn, dr D. Krzyżyk, dr hab. G. Kubski, dr W. Kudyba, ks. dr T. Lewandowski, dr M. Madejowa, dr Z. Pasek, mgr I. Rutkowska, dr J. Sławek, ks. dr H. Sławiński, s. dr A. Walulik.
Posiedzenie prowadził przewodniczący Komisji o. dr hab. W. Przyczyna, który rozpoczął od podania zebranym programu obrad. Następnie przewodniczący przedstawił troje kandydatów do Koła Współpracowników Komisji Języka Religijnego. Ojciec dr Piotr Włodyga, ks. dr Andrzej Draguła i dr Jolanta Szarlej zostali jednogłośnie powołani na członków Koła przez Komisję (zgodnie z regulaminem Koła Współpracowników).
Z kolei przewodniczący poinformował, że w przyszłym roku kończy się kadencja Rady Języka Polskiego. W związku z tym ostatnie posiedzenie obecnej Komisji odbędzie się w kwietniu 2006 roku. Ojciec Przyczyna zauważył, że część członków Komisji i Koła rzadko uczestniczy w posiedzeniach plenarnych KJR. Dr hab. R. Przybylska zaproponowała, by profesorom, którzy nie mogą być na zebraniach ze względów zdrowotnych okazywać wyrozumiałość, natomiast od młodszych członków wymagać obecności.
Następnie przewodniczący poinformował o przygotowanym dla Sejmu i Senatu RP Raporcie o stanie języka w Kościołach chrześcijańskich. Język w Kościele katolickim opisali dr K. Skowronek i o. dr hab. W. Przyczyna, w Kościele prawosławnym - dr D. Zdunkiewicz-Jedynak i ks. dr J. Tofiluk, w Kościołach protestanckich - dr I. Winiarska i ks. dr hab. B. Milerski. Raport został przekazany prof. dr. hab. A. Markowskiemu, przewodniczącemu Rady Języka Polskiego.
Kolejnym punktem obrad były informacje o zagranicznych publikacjach na temat Komisji. Przedstawiła je dr Elżbieta Kucharska-Dreiss. W Rosji Aleksander Gadomskij opublikował artykuł zatytułowany Teolingwistyka – istoria waprosa. Gadomskij powołuje się na prace dr E. Kucharskiej-Dreiss na temat terminu teolingwistyka. Rosyjski uczony pisze o działającej w Polsce Komisji Języka Religijnego. W austriackim czasopiśmie Heiliger dienst (nr 2/2005) ukazał się tekst Neuere Forschungen zur Sakralsprache im teutsch-polnischen Vergleich autorstwa Albrechta Greuelego, Elżbiety Kucharskiej-Dreiss i Marzeny Makuchowskiej. Autorzy prezentują w nim działalność Komisji oraz dorobek prac na temat języka religijnego w Polsce.
W dalszej części posiedzenia dyskutowano nad tekstem Uwag o współczesnych przekładach Biblii na język polski. Komisja opublikowała w internecie swoje stanowisko w sprawie tłumaczeń Biblii. Wywołało ono duże zainteresowanie w mediach, które nie szczędziły krytyki autorom Uwag. Członkowie Komisji ustosunkowali się do tekstu Uwag. Mgr Iwona Pałucka-Czerniak zauważyła, że w Uwagach kwestie teologiczne dominują nad językoznawczymi. Dysproporcje te są widoczne dla językoznawców i mogą być powodem krytyki. Dyskusyjne jest również zakwalifikowanie kaszubskich tekstów Biblii do przekładów. W Uwagach podano też zbyt mało przykładów konkretnych tekstów. Jednak mgr I. Pałucka-Czerniak powiedziała, że środowisko naukowe w Zielonej Górze dobrze przyjęło stanowisko Komisji. O. W. Przyczyna stwierdził, że kontrowersje w mediach świadczą o wadze problemu. Problem tłumaczeń poruszany był na VII Forum Kultury Słowa. W internecie na forum Polskiego Towarzystwa Językoznawczego toczy się dyskusja na temat stanowiska Komisji. Widać potrzebę spotkania biblistów i tłumaczy z filologami, kulturoznawcami czy antropologami. Posłuży temu przygotowywana sesja naukowa zatytułowana Quo vadis polszczyzno biblijna? Konferencja odbędzie się jesienią 2006 roku.
Z kolei dr Marzena Makuchowska omówiła stan prac nad bibliografią języka religijnego. Zakończył się etap gromadzenia publikacji do bibliografii. Będzie ona podzielona na następujące działy: zagadnienia ogólne, język kazań, język katechezy, język modlitw, pieśni i tekstów obrzędowych, język Biblii i tłumaczeń, język dokumentów Kościoła i listów pasterskich, język religijny a artystyczny, język religijny a historia języka, język religijny a język potoczny, dział osobowy. W bibliografii będzie układ alfabetyczny, prace autorów ułożone zostaną chronologicznie. Pozostało opracowanie spisu źródeł, skrótów oraz numeracji. Dr M. Makuchowska kończy pracę nad bibliografią i przygotowuje ją do publikacji.
Następnym punktem obrad była zapowiedź wydania kolejnego tomu z serii Teolingwistyka. Niebawem ukaże się książka dr Doroty Zdunkiewicz-Jedynak zatytułowana Serfując po Internecie w poszukiwaniu Boga. Gatunki komunikacji religijnej na polskich katolickich stronach internetowych.
Przewodniczący poinformował, że Komisja otrzymała propozycję opracowania zwrotów adresatywnych stosowanych we wspólnotach religijnych. Dr D. Zdunkiewicz-Jedynak zauważyła, że wiele osób potrzebuje takiego poradnika. Mgr I. Rutkowska przywołała częste pytania dziennikarzy o to, jak zwracać się do duchownych. Zebrani uznali, że Komisja podejmie się tego opracowania, tym bardziej, że prof. E. Umińska-Tytoń i dr E. Kucharska-Dreiss mają już zebraną część materiału.
W imieniu prof. dr. hab. S. Mikołajczaka, kierownika Zakładu Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego i Onomastyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dr J. Sławek zaprosiła członków Komisji i Koła Współpracowników na trzecią konferencję naukową Język religijny dawniej i dziś, która odbędzie się w dniach 24 – 26 kwietnia 2006 roku. Dr J. Sławek poinformowała też, że tom pokonferencyjny z roku 2004 ukaże się w styczniu lub lutym przyszłego roku.
Na zakończenie posiedzenia dr hab. Renata Przybylska, wiceprzewodnicząca Komisji, zapytała o inicjatywy na przyszłość. Zaproponowała, by zmienić lub poszerzyć profil zainteresowań Komisji, by zająć się także stroną antropologiczną i filozoficzną języka religijnego, co pokazałoby głębię zagadnienia. Dr Z. Pasek zasugerował, by do współpracy zaprosić filozofów religii, filozofów języka, antropologów religii.
O. W. Przyczyna zgodził się z propozycjami, ale zauważył, że opisu wymaga jeszcze język mediów katolickich.
Protokołowała Agata Grzelińska