Komunikat Rady Języka Polskiego

Komunikat Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN
z dnia 10 maja 2024 r.

I

Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN ogłasza, że na posiedzeniach w dniach 7 listopada 2022 r., 3 lutego 2023 r. oraz 22 stycznia 2024 r. uchwaliła zmiany zasad ortografii (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2026 r.), których wykaz podano w załączniku nr 1.

Rada uznała, że wprowadzenie tych zmian, dotyczących wyłącznie tzw. konwencjonalnych zasad pisowni, przyniesie korzyść w postaci uproszczenia i ujednolicenia zapisu poszczególnych grup wyrazów i połączeń, eliminacji wyjątków, a także likwidacji przepisów, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu. To zaś przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz – być może – umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu. Rada zaznacza, że większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej.

Aby dać wszystkim osobom oraz instytucjom, zwłaszcza wydawcom, autorom słowników i programów szkolnych, czas na przygotowanie się do nowej sytuacji, Rada postanowiła, że uchwalone zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r.

Należy przypomnieć, że kompetencje Rady Języka Polskiego do ustalania zasad ortografii i interpunkcji są potwierdzone w art. 13 ust. 1 Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (z późn. zmianami) i nie ma innej instytucji czy instancji, która by takie kompetencje posiadała.

II

Jednocześnie Rada ogłasza dokument pt. Zasady pisowni i interpunkcji polskiej, zbierający wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio, będący załącznikiem nr 2 do tego komunikatu.

Z dniem 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych. Tym samym utracą moc uchwały ortograficzne Rady z lat 1997–2008 oraz wszelkie inne dokumenty i uchwały wcześniej podejmowane, dotyczące pisowni i interpunkcji, niezgodne z wspomnianym dokumentem.

Rada wyraża przekonanie, że tak zaplanowane działanie doprowadzi do wznowienia ciągłości polskiej kodyfikacji ortograficznej, przerwanej w 1963 roku, a to będzie spełnieniem postulatów płynących z różnych środowisk, nie tylko językoznawczych.

Więcej o wprowadzonych zmianach

Pożegnanie prof. Władysława Miodunki

Żegnamy z wielkim bólem

śp. prof. dr. hab. Władysława T. Miodunkę

wybitnego językoznawcę, ojca glottodydaktyki polonistycznej,
członka Rady Języka Polskiego w latach 2011–2024,
założyciela Zespołu Języka Polskiego poza Granicami Kraju. 

Dla nas wszystkich Pan Profesor to był człowiek o wielkim sercu,
motywujący nieustannie do pracy naukowej i podejmowania nowych wyzwań.
Nie ustawał w upowszechnianiu języka polskiego jako obcego w Polsce i za granicą,
był współtwórcą polskiej polityki językowej,
autorytetem naukowym i dobrym duchem naszego środowiska.
Mamy Mu wszyscy wiele do zawdzięczenia.

Cześć Jego pamięci.

Rodzinie Pana Profesora  
składamy szczere wyrazy współczucia. 

Członkowie Zespołu Języka Polskiego poza Granicami Kraju 
Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN

Pożegnanie prof. Edwarda Polańskiego

„Ludzie nie umierają, tylko wymykają się naszym oczom”
 ks. Jan Twardowski

Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci

śp. prof. dr. hab. Edwarda Polańskiego

wybitnego językoznawcy i badacza polskiej ortografii, popularyzatora poprawnej polszczyzny,
członka Rady Języka Polskiego w latach 1996–2014, wieloletniego przewodniczącego
Komisji Ortograficzno-Onomastycznej RJP.

W naszej pamięci Pan Profesor pozostanie jako niezwykle pogodny, życzliwy i szlachetny Człowiek.

Rodzinie i Bliskim Pana Profesora  
składamy wyrazy szczerszego współczucia

Przewodnicząca Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN wraz z członkami Rady

Sondaż z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego

Warszawa 19.02.2024

Polacy oceniają, że świetnie mówią po polsku.
I co trzeci z nas pokłócił się kiedyś o kwestie językowe

TU można pobrać wyniki sondażu i komentarze

Co byśmy sobie postawili z polskiego? 45% z nas uważa, że język polski to najtrudniejszy język świata. – Nawet jeśli język polski uważamy za najtrudniejszy język świata, to sobie samym wystawiamy z jego znajomości najczęściej powyżej czwórki – mówi profesor Ewa Kołodziejek (US). Tak wynika z sondażu zrealizowanego w styczniu na panelu Ariadna na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie. Średnio 20% Polaków wystawiłoby sobie ze znajomości języka polskiego szóstkę, 38% piątkę, a 30% czwórkę. Jest wśród nas też parę procent świadomych swoich niedociągnięć – 10% wystawiłoby sobie ocenę poniżej czwórki. 7%  – trójkę, 2% – dwójkę,  a 1% – jedynkę.

Ponad 1/3 Polaków pokłóciła się kiedyś o kwestie językowe…

38% Polaków przyznaje, że kiedyś pokłóciło się z kimś o kwestie językowe. 

– Kłócimy się, ale sprawdzamy. Ponad 90% Polaków, kiedy ma wątpliwości językowe, stara się coś z tym zrobić i sprawdza: głównie w wyszukiwarce, w słownikach internetowych. 1/5 używa jeszcze słowników papierowych. A tylko 8 proc. respondentów deklaruje, że nie doskwiera im stan niewiedzy językowej i w ogóle nie szukają informacji, gdy mają wątpliwości tego typu – mówi dr hab. Aneta Załazińska (UJ).

– Częściej utarczki o kwestie językowe toczy młode pokolenie – w grupie 18-24 lata to aż 57%. Bo też temu pokoleniu zależy bardziej na feminatywach i wyrażeniach neutralnych. Wraz z wiekiem ten odsetek spada. U osób powyżej 55 lat to tylko – a może wciąż – 32 %. Czyli co trzeci Polak walczył kiedyś o to, jak się mówi albo pisze. – Różnimy się choćby w tym, czy powinno się używać żeńskich nazw zawodów – mówi dr hab. Jacek Wasilewski (UW). – Kłócimy się przy tym głównie z rodziną i znajomymi, dużo rzadziej w sieci. I częściej kłócą się kobiety – one zresztą wystawiły sobie w badaniu lepsze oceny z polskiego. Więcej szóstek przyznały sobie kobiety (23%) niż mężczyźni (16%). Zapewne słusznie.

– Okazuje się jednak, że Polacy nie przepadają za nowymi formami, i to bez względu na to, czy mieszkają na wsi czy w wielkim mieście: dla 31% Polaków są one nieakceptowalne – mówi prof. UAM Barbara Sobczak. Bardziej przychylne feminatywom są kobiety niż mężczyźni, zwłaszcza kobiety młode, między 18 a 24 rokiem życia.

Polszczyzna – nowoczesna czy raczej tradycyjna?

– Język polski kojarzy się nam zdecydowanie częściej z tradycją niż z nowoczesnością. Można to interpretować jako swoisty konserwatyzm, a przynajmniej brak wiary w to, że polszczyzna jest językiem przydatnym do opisu współczesności. Druga ścieżka interpretacyjna kazałaby w tym jednoznacznym wyniku widzieć wpływ szkoły, która uczy patrzenia na język polski jako uświęconą tradycję – mówi red. Bartek Chaciński, dziennikarz „Polityki” pisujący o nowych słowach. – Taka „tradycja” opisywałaby tu pewien pozytywny stan, który nowoczesność i przemiany języka mogą przerwać, naruszyć. 

Gdzie się najładniej mówi po polsku?

– Najładniej, zdaniem Polek i Polaków, po polsku mówi się w teatrze, co zapewne większości z nas nie dziwi. W ogóle bardziej Polki i Polacy doceniają piękno języka mówionego, bo na drugim miejscu na tej liście znalazło się radio, na które jednak wskazują przede wszystkim osoby starsze. Język osób najbliższych zajął natomiast ostatnie miejsce na podium. Jest piękniejszy nawet od języka w telewizji – konstatuje prof. Paweł Nowak (UMCS). – Za szkołami i uczelniami znalazły się w tym zestawieniu kościół i urzędy, które od długiego już czasu są albo były krytykowane za zły język, zwłaszcza w aspekcie estetycznym.

Czy polski jest najtrudniejszym językiem świata? Ogólnie lubimy nasz język. Podoba się nam w nim to, że „ączy” i „szumi”. I że “szeleści”. – podsumowuje prof. Ewa Kołodziejek (US). 80% z badanych lubi specyficzne brzmienie polskiego. Nawet dla ortografii – tej szkolnej zmory – mamy dużo przyjaznych uczuć. 68 % procent ankietowanych osób lubi „kropeczki” i „kreseczki” odróżniające „ó” od „u0, a 66% „ż” od „rz.

Jeśli chcą Państwo wiedzieć:

1) Z kim najczęściej kłócisz się o kwestie językowe?

2) Które z popularnych feminatywów, czyli żeńskich nazw zawodów i funkcji, są akceptowalne?

3) Gdzie jeszcze szukamy informacji, jeśli mamy wątpliwości językowe?

4) Gdzie można usłyszeć tak ładny język polski, że z przyjemnością się go słucha?

5) Czy lubimy nasze charakterystyczne „ó” i „u” oraz „ż” i „rz”, a także „h” i „ch”?

6) Jakiemu odsetkowi badanych język polski kojarzy się z nowoczesnością, a jakiemu z tradycją?

TU można pobrać wyniki sondażu i komentarze.

Eksperci Zespołu Retoryki i Komunikacji Publicznej Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN i autorzy sondażu:

red. Bartłomiej Chaciński (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)

prof. Ewa Kołodziejek (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)

prof. Paweł Nowak (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)

prof. UAM dr hab. Barbara Sobczak (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)

dr hab. Jacek Wasilewski (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)

prof. UJ dr hab. Aneta Załazińska (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.)