Korespondentka Rady poprosiła o przedstawienie etymologii słów narzeczony i narzekać. Odpowiedziała jej sekretarz Rady:
[…] oba interesujące Panią wyrazy – narzekać i narzeczony – mają związek genetyczny z czasownikiem rzec ‘mówić’. Tworzył on sporo form przedrostkowych, m.in. narzec, które znaczyło pierwotnie ‘powiedzieć’, a którego niedokonanym odpowiednikiem było narzekać (między narzec i narzekać zachodziła taka relacja znaczeniowa i formalna, jaka dziś zachodzi np. między czasownikami przyrzec i przyrzekać). Z czasem znaczenia czasowników narzec i narzekać „rozeszły się” i każdy z wyrazów zaczął znaczyć coś innego.
Obecne znaczenie narzekać (na coś) ‘wyrażać swoje niezadowolenie (z czegoś) powstało w wyniku rozszerzenia dawnego znaczenia ‘wyrażać żałobę po zmarłych; lamentować’.
Narzec miało kilka znaczeń, m.in. ‘przyrzec, obiecać’. Można było narzec komuś kogoś – czyli obiecać, przyrzec mu tę osobę – np. Ludwik Rakuskiemu młodszą córę swoję Jadwigę już był narzekł dać (cytat z „Kroniki świata” Marcina Bielskiego, 1564; podaję za: M.S.B. Linde, „Słownik języka polskiego” 1807-1814, przedruk: Warszawa 1994). Narzeczony był imiesłowem biernym tego czasownika, tak jak współcześnie np. przyrzeczony, orzeczony są imiesłowami biernymi czasowników przyrzec, orzec. A więc – tak jak mówimy dziś np. Nie dostał przyrzeczonej pracy. Kara, choć prawomocnie orzeczona, została umorzona – mówiło się dawniej np. Proszę do siebie bliżej Mospanie narzeczony zięciu. Która to jest ta narzeczona Pańska żona? (oba cytaty z pisma „Teatr Polski”; podaję za: M.S.B. Linde, op. cit.). Narzeczony zięć, narzeczona żona to inaczej osoby, które zostały komuś narzeczone (czyli: przyrzeczone, obiecane) na zięcia, żonę. Z czasem omawiany imiesłów usamodzielnił się znaczeniowo i formalnie – zatracił związek z czasownikiem narzec (który zresztą wyszedł z użycia) i utrwalił się w funkcji rzeczownika – dziś więc narzeczony nie występuje w konstrukcji „narzeczony (komuś) + rzeczownik” (jak w przywołanych zdaniach: narzeczony zięć, narzeczona żona) i nie znaczy ‘taki, który został (komuś) obiecany’, lecz jest rzeczownikiem, znaczącym ‘mężczyzna, który jest zaręczony z jakąś kobietą, ma się ożenić z jakąś kobietą’ (np. Przedstawiła swojego narzeczonego rodzicom).
2002 r.