W prywatnym liście zwrócono się do Rady z prośbą o objaśnienie znaczenia rzeczownika demoralizacja:
Zwracam się z uprzejmą prośbą o wydanie opinii dotyczącej możliwości używania słowa „demoralizacja” w innym znaczeniu niż to jest praktykowane w Polsce. Na gruncie światowej psychologii klinicznej, a w szczególności psychosomatyki, ale także na gruncie psychiatrii i psychoterapii od 1961 roku stosuje się termin „demoralizacja” na określenie specyficznego stanu psychicznego, który cechuje się: smutkiem, poczuciem bezradności i beznadziejności w zaistniałej trudnej sytuacji, niemożnością poradzenia sobie z nią, czego konsekwencją jest zaniżona samoocena. W skrajnym nasileniu pojawia się pustka egzystencjalna wraz z poczuciem braku sensu i celu w życiu. Wymaga profesjonalnej pomocy, gdy objawy są znaczne. Badacze udowodnili, że jest to stan, a nie choroba, oraz wykazali w czym różni się od depresji, zaburzeń adaptacyjnych czy zaburzeń wynikających ze stresu. (…) Konsultowałam się z językoznawcami, udzielono mi różnych odpowiedzi, chociaż przeważały te, w których twierdzono, że mogę to słowo wprowadzić, o ile to odpowiednio uzasadnię.
Odpowiedzi udzielił prof. dr hab. Tadeusz Zgółka:
Odpowiedzi udzielam po kwerendzie leksykograficznej dokonanej we współczesnych słownikach języka polskiego oraz w wybranych słownikach ogólnych angielsko-, francusko- i niemieckojęzycznych. Wyniki tej kwerendy są następujące:
1. Powszechnie podaje się, że źródłem słowa „demoralizacja” jest język francuski (a nie na przykład łaciński, w którym używa się przymiotnika „mōrālis”, ale nie ma w nim konstrukcji *demoralis). We francuskim słowo „moral” może być zarówno rzeczownikiem, jak i przymiotnikiem i być tłumaczone na język polski zarówno jako „moralny”, jak i „morale” np. „duch (walki)”.
2. W słownikach opracowanych dla języków innych niż polski pod hasłem „démoralisation” podaje się co najmniej dwa znaczenia: a) ‘zepsucie moralne’ i b) ‘obniżenie stanu ducha (morale) lub utrata tegoż’; po szczegółowe definicje leksykograficzne odsyłam do odpowiednich słowników. Nie prowadziłem kwerendy w polskich słownikach specjalistycznych, na przykład psychologicznych.
Konkluzja: nie dostrzegam powodów, dla których w dziełach o tematyce psychologicznej lub pokrewnej (np. wojskowej) nie można by używać słowa „demoralizacja” w znaczeniu ‘obniżenie lub utrata morale, samooceny itp.’ W takich przypadkach warto jednak zaznaczyć, że to drugie znaczenie nie jest notowane w polskiej leksykografii ogólnej.
marzec 2021 r.