Rada Języka Polskiego została powołana w roku 1996 Uchwałą nr 17/96 Prezydium Polskiej Akademii Nauk jako Komitet przy Prezydium PAN. Od maja 2000 roku działa na mocy Ustawy o języku polskim z dnia 7 października 1999 roku, uchwalonej przez Sejm RP.
W skład 38-osobowej Rady wchodzą ludzie nauki (językoznawcy i przedstawiciele innych dyscyplin: fizyki, informatyki, medycyny, literaturoznawstwa, historii sztuki, filozofii, logiki, prawa) i kultury (pisarze, aktorzy, dziennikarze). Osobą zasłużoną dla powstania Rady jest jej pierwszy przewodniczący (1996–2000), prof. dr hab. Walery Pisarek. Od maja 2000 r. do marca 2019 r. przewodniczącym Rady był prof. dr hab. Andrzej Markowski. Od marca 2019 r. przewodniczącą jest dr hab. Katarzyna Kłosińska.
Rada, jako „instytucja opiniodawczo-doradcza w sprawach używania języka polskiego" (art. 12., p. l Ustawy o języku polskim) zakresem swego działania obejmuje wszelkie sprawy dotyczące używania i rozwoju języka polskiego. Do zadań Rady należy m.in. stała dbałość o język polski i jego ochrona jako ogólnonarodowego dobra kultury i dziedzictwa narodowego oraz upowszechnianie wiedzy o polszczyźnie w prasie, radiu i telewizji, a także na konferencjach naukowych i popularnonaukowych oraz za pomocą własnych publikacji. Rada wypowiada się we wszystkich istotnych kwestiach dotyczących współczesnej polszczyzny, współtworzy politykę językową państwa, analizuje i krytycznie ocenia polszczyznę używaną publicznie. W szczególności Rada wydaje opinie i formułuje ekspertyzy dotyczące używania języka polskiego w działalności publicznej i obrocie prawnym, a zwłaszcza w reklamie, prasie, radiu, telewizji i administracji. Opiniuje nazwy proponowane dla firm, towarów i usług, ocenia język czasopism i publikacji prasowych, wypowiada się w kwestii form nietypowych imion nadawanych dzieciom. W wielu wypadkach dzięki opiniom Rady udało się nie upowszechnić określeń niepoprawnych (np. szynek jako nazwa wędliny czy Opieniek jako imię męskie). Do 2018 r. przewodniczący i sekretarz Rady udzielili około 5000 takich opinii.
Rada stale współpracuje z Ministerstwem Edukacji Narodowej, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Komitetem Badań Naukowych, Głównym Geodetą Kraju, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Państwową Inspekcją Handlową, Polskim Instytutem Normalizacyjnym i Radą Etyki Mediów. Co dwa lata jest zobowiązana do przedkładania Sejmowi i Senatowi RP pisemnego sprawozdania o stanie polszczyzny.
Skład Rady Języka Polskiego w I kadencji (1996–1998)
prof. dr hab. Irena Bajerowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Bralczyk (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jan Doroszewski (medycyna)
prof. dr hab. Tadeusz Drewnowski (historia literatury)
prof. dr hab. Antoni Furdal (językoznawstwo)
prof. dr hab. Stanisław Gajda (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Gwiżdż (prawo)
prof. dr hab. Julian Kornhauser (historia literatury)
prof. dr hab. Bogusław Kreja (językoznawstwo)
prof. dr hab. Marian Kucała (językoznawstwo)
prof. dr hab. Zenon Leszczyński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Markowski (językoznawstwo) – zastępca przewodniczącego
prof. dr hab. Antoni Mazurkiewicz (informatyka) – zastępca przewodniczącego
prof. Danuta Michałowska (teatr)
prof. dr hab. Jan Miodek (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Pelc (semiotyka)
Jerzy Pilch (literatura)
prof. dr hab. Walery Pisarek (językoznawstwo) – przewodniczący
prof. dr hab. Edward Polański (językoznawstwo)
prof. dr hab. Kazimierz Polański (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jadwiga Puzynina (językoznawstwo)
prof. dr hab. Halina Satkiewicz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Janusz Tazbir (historia)
prof. dr hab. Stanisław Urbańczyk (językoznawstwo)
Piotr Wojciechowski (literatura) – sekretarz prezydium
prof. dr hab. Jacek Woźniakowski (historia sztuki)
red. Andrzej Ibis-Wróblewski (publicystyka)
prof. dr hab. Janusz Zakrzewski (fizyka)
Skład Rady Języka Polskiego w II kadencji (1999–2002)
prof. dr hab. Irena Bajerowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Jacek Blikle (informatyka)
Jacek Bocheński (literatura)
red. Teresa Bogucka (publicystyka)
prof. dr hab. Jerzy Bralczyk (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jan Doroszewski (medycyna)
prof. dr hab. Tadeusz Drewnowski (literaturoznawstwo)
prof. dr hab. Antoni Furdal (językoznawstwo)
prof. dr hab. Stanisław Gajda (językoznawstwo)
red. Andrzej Ibis-Wróblewski (dziennikarstwo)
Tadeusz Konwicki (literatura)
Mirosława Konys (oświata)
prof. dr hab. Julian Kornhauser (historia literatury) − wiceprzewodniczący
prof. dr hab. Bogusław Kreja (językoznawstwo)
prof. dr hab. Marian Kucała (językoznawstwo)
prof. dr hab. Zenon Leszczyński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Markowski (językoznawstwo) − przewodniczący
prof. Danuta Michałowska (teatr)
prof. dr hab. Jan Miodek (językoznawstwo)
dr Katarzyna Mosiołek-Kłosińska (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Pelc (semiotyka)
prof. dr hab. Walery Pisarek (językoznawstwo) − honorowy przewodniczący
prof. dr hab. Edward Polański (językoznawstwo)
prof. dr hab. Kazimierz Polański (językoznawstwo)
ks. dr Wiesław Przyczyna (teologia)
prof. dr hab. Jadwiga Puzynina (językoznawstwo)
prof. dr hab. Halina Satkiewicz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Janusz Tazbir (historia)
Piotr Wojciechowski (literatura)
prof. dr hab. Jacek Woźniakowski (historia sztuki)
prof. dr hab. Janusz Zakrzewski (fizyka)
prof. dr hab. Maciej Zieliński (prawo)
Skład Rady Języka Polskiego w III kadencji (2003–2006)
prof. dr hab. Irena Bajerowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Jacek Blikle (informatyka)
Jacek Bocheński (literatura)
red. Teresa Bogucka (publicystyka)
prof. dr hab. Jerzy Bralczyk (językoznawstwo) – członek prezydium
prof. dr hab. Anna Dąbrowska (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jan Doroszewski (medycyna)
prof. dr hab. Tadeusz Drewnowski (historia literatury)
prof. dr hab. Bogusław Dunaj (językoznawstwo)
prof. dr hab. Antoni Furdal (językoznawstwo)
prof. dr hab. Stanisław Gajda (językoznawstwo)
dr Katarzyna Kłosińska (językoznawstwo) – sekretarz prezydium
Tadeusz Konwicki (literatura)
prof. dr hab. Julian Kornhauser (historia literatury) – wiceprzewodniczący
prof. dr hab. Marian Kucała (językoznawstwo)
prof. dr hab. Zenon Leszczyński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Władysław Lubaś (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jolanta Maćkiewicz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Markowski (językoznawstwo) – przewodniczący
prof. dr hab. Jan Miodek (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Pelc (semiotyka)
prof. dr hab. Walery Pisarek (językoznawstwo) – honorowy przewodniczący
prof. dr hab. Krystyna Pisarkowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Podracki (językoznawstwo)
prof. dr hab. Kazimierz Polański, czł. PAN (językoznawstwo)
prof. dr hab. Edward Polański (językoznawstwo)
prof. Anna Polony (teatr)
ks. dr hab. Wiesław Przyczyna (teologia) – członek prezydium
prof. dr hab. Jadwiga Puzynina (językoznawstwo)
prof. dr hab. Halina Satkiewicz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Helena Synowiec (językoznawstwo, edukacja)
red. Adam Szostkiewicz (publicystyka)
prof. dr hab. Janusz Tazbir, czł. rzecz. PAN (historia)
prof. Zbigniew Zapasiewicz (teatr)
prof. dr hab. Janusz Zakrzewski, czł. rzecz. PAN (fizyka)
prof. dr hab. Tadeusz Zgółka (językoznawstwo)
prof. dr hab. Maciej Zieliński (prawo) – członek prezydium
Skład Rady Języka Polskiego w IV kadencji (2007–2010)
prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Jacek Blikle (informatyka)
sen. Krystyna Bochenek (publicystyka, Senat)
Jacek Bocheński (literatura)
prof. dr hab. Jerzy Bralczyk (językoznawstwo) – wiceprzewodniczący
dr hab. Stefan Chwin, prof. UG (historia i kultura polska XX w., literatura)
prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Anna Dąbrowska (językoznawstwo)
prof. dr hab. med. Jan Doroszewski(medycyna) – członek Prezydium
prof. dr hab. Bogusław Dunaj (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jacek Fisiak (językoznawstwo angielskie)
prof. dr hab. Stanisław Gajda (językoznawstwo)
prof. dr hab. Michał Głowiński (teoria literatury)
dr Katarzyna Kłosińska (językoznawstwo) – sekretarz
prof. dr hab. Julian Kornhauser (historia literatury, literatura) – wiceprzewodniczący
prof. dr hab. Zenon Leszczyński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Markowski (językoznawstwo) – przewodniczący
prof. dr hab. Jan Miodek (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Pelc (semiotyka)
prof. dr hab. Walery Pisarek (językoznawstwo) – honorowy przewodniczący
prof. dr hab. Krystyna Pisarkowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jerzy Podracki (językoznawstwo)
prof. dr hab. Edward Polański (językoznawstwo)
prof. dr hab. Kazimierz Polański (językoznawstwo)
ks. prof. dr hab. Wiesław Przyczyna (teologia) – członek Prezydium
prof. dr hab. Jadwiga Puzynina (językoznawstwo)
Jerzy Radziwiłowicz (teatr)
prof. dr hab. Halina Satkiewicz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska (psychologia)
prof. dr hab. Roch Sulima (antropologia kultury)
dr hab. Helena Synowiec, prof. UŚ (językoznawstwo, edukacja)
prof. dr hab. Janusz Tazbir (historia)
red. Małgorzata Tułowiecka (dziennikarstwo)
prof. dr hab. Janusz Zakrzewski (fizyka) – członek Prezydium
prof. dr hab. Tadeusz Zgółka (językoznawstwo)
prof. dr hab. Maciej Zieliński (prawo) – członek Prezydium
Skład Rady Języka Polskiego w V kadencji (2011–2014)
prof. dr hab. Jerzy Bartmiński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Jacek Blikle (informatyka)
Jacek Bocheński (literatura)
prof. dr hab. Jerzy Bralczyk (językoznawstwo) – wiceprzewodniczący
dr Agnieszka Choduń (prawo)
prof. dr hab. Stefan Chwin (historia i kultura polska XX w., literatura)
prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Anna Dąbrowska (językoznawstwo) – członek Prezydium
prof. dr hab. med. Jan Doroszewski (medycyna) – członek Prezydium
prof. dr hab. Stanisław Dubisz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Bogusław Dunaj (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jacek Fisiak (językoznawstwo angielskie)
prof. dr hab. Stanisław Gajda (językoznawstwo)
prof. dr hab. Michał Głowiński (teoria literatury)
prof. dr hab. Maciej Grochowski (językoznawstwo)
dr hab. Katarzyna Kłosińska (językoznawstwo) – sekretarz
dr hab. Ewa Kołodziejek, prof. US (językoznawstwo)
prof. dr hab. Zenon Leszczyński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Markowski (językoznawstwo) – przewodniczący
prof. dr hab. Jan Miodek (językoznawstwo)
prof. dr hab. Władysław Miodunka (językoznawstwo)
prof. dr hab. Kazimierz Ożóg (językoznawstwo)
Marek Pasieczny (teatr)
prof. dr hab. Jerzy Pelc (semiotyka)
prof. dr hab. Walery Pisarek (językoznawstwo) – honorowy przewodniczący
prof. dr hab. Jerzy Podracki (językoznawstwo)
prof. dr hab. Edward Polański (językoznawstwo)
ks. prof. dr hab. Wiesław Przyczyna (teologia) – członek Prezydium
prof. dr hab. Jadwiga Puzynina (językoznawstwo)
Jerzy Radziwiłowicz (teatr)
Jerzy Sosnowski (publicystyka)
prof. dr hab. Roch Sulima (antropologia kultury)
dr hab. Helena Synowiec, prof. UŚ (językoznawstwo, edukacja)
prof. dr hab. Janusz Tazbir (historia)
red. Małgorzata Tułowiecka (dziennikarstwo)
Jarosław Zaczykiewicz (językoznawstwo, translatoryka)
prof. dr hab. Tadeusz Zgółka (językoznawstwo) – członek Prezydium
prof. dr hab. Maciej Zieliński (prawo) – wiceprzewodniczący
prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki (językoznawstwo)
Skład Rady Języka Polskiego w VI kadencji (2015–2018)
prof. dr hab. Andrzej Jacek Blikle (informatyka)
prof. dr hab. Jerzy Bralczyk (językoznawstwo) – wiceprzewodniczący
prof. dr hab. Marian Bugajski (językoznawstwo)
red. Bartłomiej Chaciński (dziennikarstwo)
dr Agnieszka Choduń (prawo)
prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa (językoznawstwo)
prof. dr hab. Anna Dąbrowska (językoznawstwo) – wiceprzewodnicząca
dr Antonina Doroszewska (socjologia)
prof. dr hab. Stanisław Dubisz (językoznawstwo)
prof. dr hab. Bogusław Dunaj (językoznawstwo)
prof. dr hab. Jacek Fisiak (językoznawstwo angielskie)
prof. dr hab. Stanisław Gajda (językoznawstwo)
prof. dr hab. Michał Głowiński (teoria literatury)
prof. dr hab. Maciej Grochowski (językoznawstwo)
dr hab. Katarzyna Kłosińska (językoznawstwo) – sekretarz
prof. dr hab. Ewa Kołodziejek (językoznawstwo) – członek Prezydium
dr hab. Danuta Krzyżyk (językoznawstwo, edukacja)
prof. dr hab. med. Marek Kulus (medycyna)
prof. dr hab. Zenon Leszczyński (językoznawstwo)
prof. dr hab. Andrzej Markowski (językoznawstwo) – przewodniczący
prof. dr hab. Mirosława Marody (socjologia)
prof. dr hab. Jan Miodek (językoznawstwo)
prof. dr hab. Władysław Miodunka (językoznawstwo)
prof. dr hab. Bogusław Nowowiejski (językoznawstwo)
prof. dr hab. Walery Pisarek (językoznawstwo) – honorowy przewodniczący
prof. dr hab. Jerzy Podracki (językoznawstwo)
ks. prof. dr hab. Wiesław Przyczyna (teologia) – członek prezydium
prof. dr hab. Jadwiga Puzynina (językoznawstwo)
Jerzy Radziwiłowicz (teatr)
dr hab. Michał Rusinek (literatura)
red. Jerzy Sosnowski (publicystyka, literatura)
prof. dr hab. Roch Sulima (antropologia kultury)
prof. dr hab. Helena Synowiec (językoznawstwo, edukacja)
płk Tomasz Szulejko (wojskowość)
prof. dr hab. Janusz Tazbir (historia)
red. Małgorzata Tułowiecka (dziennikarstwo)
prof. dr hab. Bogdan Walczak (językoznawstwo)
prof. dr hab. Tadeusz Zgółka (językoznawstwo) – członek prezydium
prof. dr hab. Maciej Zieliński (prawo) – wiceprzewodniczący
prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki (językoznawstwo)