Dr Małgorzata Klimińska, nauczyciel konsultant i autorka wielu testów szkolnych, zauważyła wiele niespójności ortograficznych i interpunkcyjnych w różnorodnych zadaniach testowych (zwłaszcza w zadaniach wielokrotnego wyboru), także w tych wydawanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Zagadnienie to nie znalazło dotychczas omówienia w słownikach ortograficznych i interpunkcyjnych, a jest to konieczne, ponieważ zadania testowe różnią się od zwykłych wyliczeń i winny mieć osobną ortografię i interpunkcję. Obserwacje dr Klimińskiej pozwoliły jej sformułować, według kryteriów logicznych, następujące zasady zapisu testów wyboru:
I.Trzon zadania kończymy:
– w poleceniu kropką
– w zdaniu pytającym znakiem zapytania
– gdy do wyboru jest jeden z ciągów wyrazów – dwukropkiem
– gdy jest niedokończonym znakiem – wielokropkiem lub bez znaku interpunkcyjnego.
II. Rozwiązania zadań [dystraktory i werstraktor] zawsze kończą się kropką, a rozpoczynają się:
– wielką literą, gdy występują po kropce lub znaku zapytania kończącym trzon
– małą literą, gdy stanowią dokończenie zdania z trzonu lub występują po dwukropku.
III. W zadaniach zawierających liczby, wyrażenia algebraiczne oraz rysunki i piktogramy nie stosujemy żadnych znaków interpunkcyjnych mogących wprowadzić dezorientację co do treści zadania.
Przykładowe polecenia powinny więc być formułowane tak (za M. Klimińską):
1. Wskaż pochodzenie wyrazu ,,bigos’’.
A. Jest to wyraz rdzennie polski.
B. Pochodzi z greki.
C. Prawdopodobnie pochodzi z niemieckiego.
D. Jego pochodzenie jest holenderskie.
2. Z jakiego języka najprawdopodobniej pochodzi wyraz ,,bigos’’?
A. Z greki.
B. Z łaciny.
C. Z niemieckiego.
D. Z polskiego.
3. Wyraz ,,bigos’’ pochodzi prawdopodobnie z języka
A. greckiego.
B. łacińskiego.
C. niemieckiego.
D. polskiego.
4. Bigos robi się z:
A. mięsa, mleka i kapusty.
B. kapusty, mięsa i wina.
C. mięsa, włoszczyzny i owoców.
D. kapusty, chleba i tłuszczu.
Propozycja dr Klimińskiej jest bardzo udana. Można do niej dodać jedynie drobne uzupełnienia, sformułowane przez dr. T. Karpowicza na zlecenie przewodniczącego Rady. Oto fragmenty:
Za szczególnie cenne należy uznać odróżnienie poleceń testowych (wraz z podanymi odpowiedziami) od zwykłych wyliczeń. […] Żeby jeszcze trafniej oddać strukturę polecenia egzaminacyjnego, a właściwie samego „trzonu zadania”, warto by rozważyć posłużenie się wielokropkiem w kontekstach, w których tok wypowiedzi został urwany. Oznaczanie takich przerw jest podstawową funkcją tego znaku interpunkcyjnego. Może więc posłużenie się nim przyniesie korzyść całemu tekstowi? Chodzi przede wszystkim o sformułowania typu:
„Akwen wodny”, „najlepszy bestseller”, „masowa epidemia” to związki niepoprawne, co wynika stąd, że…
Urwanie toku składniowego wypowiedzi, następujące po spójniku że, jest tu bardzo wyraźne. W dalszej kolejności można by rozważyć przykłady typu:
Nazwa „bigos” pochodzi z języka…
Dodatkowo T. Karpowicz przypomniał reguły interpunkcyjne obowiązujące w wyliczeniach zaczynających się od myślników:
Myślnik jest kreską długą, natomiast łącznik, zwany dywizem, jest króciutki. […] Jeśli podpunkty wyliczenia zaczynają się od myślnika, właściwa interpunkcja polega na pominięciu przecinków (lub średników). Myślnik, otwierający następny podpunkt, pełni w tym kontekście funkcję rozdzielającą – zupełnie jak przecinek. Obowiązkowe jest natomiast postawienie kropki na końcu podpunktu zamykającego wyliczenie.
2001 r.