Maria Wojtak, „Do Boga…, o Bogu…, przed Bogiem… Gatunki przekazu religijnego w analizie filologicznej”, Teolingwistyka 15, Tarnów 2019, wydawnictwo BIBLOS.
Przedmiotem charakterystyki są w monografii wybrane gatunki wypowiedzi mieszczące się w komunikacyjnym przekazie (dyskursie) wspólnoty wiernych związanych z Kościołem katolickim w Polsce. Eksponując filologiczny punkt widzenia, autorka nie pomija stanowiska przedstawicieli nauk teologicznych, czyniących przedmiotem zainteresowania wypowiedzi modlitewne, kazania czy homilie.
Książka jest pomyślana jako próba pokazania wieloaspektowości analiz genologicznych i możliwości modyfikowania ich perspektyw przy zachowaniu ram wyznaczonych przez genologię w jej wydaniu filologicznym autorsko wyprofilowanym. Wśród założeń wstępnych autorka sytuuje przekonanie o tym, że genologia bada gatunki wypowiedzi jako stosowne, czyli dopasowane do różnych składników sytuacji odzwierciedlania zachowań komunikacyjnych różnych wspólnot. Wypowiedź ujmuje jako komunikat werbalny otwarty na inne kody semiotyczne, uczestniczące w procesie tworzenia jej sensów. Gatunki wypowiedzi religijnych, sytuujące się w klasie komunikatów polisemiotycznych, są jednak w monografii przedstawiane jedynie jako komunikaty werbalne o charakterze scenariuszowym.
Nawiązując do własnych teoretycznych ustaleń, odnoszących się do gatunków wypowiedzi, autorka uwzględnia w opisach dwa poziomy parametryzacji gatunkowej: 1) aspekty wzorca: strukturalny, pragmatyczny, poznawczy, stylistyczny, 2) warianty wzorca: kanoniczny, alternacyjne i adaptacyjne. Akcentuje wielość źródeł norm gatunkowych oraz elastyczność i pojemność wzorców. W grupie pojęć operacyjnych sytuuje jeszcze pojęcia: gatunku w formie kolekcji i kolekcji gatunków. Uwzględnia ponadto w interpretacjach pojęcie dyskursu religijnego. Dzięki temu w opracowaniu znajduje odzwierciedlenie zasada zmiany punktów widzenia i zakresów analiz. Dla przykładu w charakterystyce różańca i drogi krzyżowej autorka kładzie nacisk na bogactwo realizacji tekstowych. W opisie homilii oraz kazania eksponuje kluczowe dla tych gatunków uwarunkowania sytuacyjne (zgodnie z ustaleniami homiletyki), na dalszy plan przesuwając wyznaczniki morfologiczne.
Zrąb monografii stanowi zatem genologiczna charakterystyka zbioru wypowiedzi modlitewnych (modlitwy ustalonej, wotywnej, modlitewnika, litanii, różańca, drogi krzyżowej) oraz kilku typów wypowiedzi parenetycznych (kazania, homilii, listu pasterskiego).
W Zakończeniu autorka pokazuje, co do teorii genologicznej wnosi wielowątkowa i konsekwentnie przeprowadzona analiza gatunków religijnych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Książka ukazała się nakładem wydawnictwa BIBLOS, można ją nabyć u wydawcy:
Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej BIBLOS
plac Katedralny 6, 33-100 Tarnów
tel. 14 621 27 77
e-mail: