Protokół I posiedzenia Zespołu Języka Polskiego poza Granicami Kraju
W dniu 18 lutego 2013 r. odbyło się pierwsze posiedzenie plenarne Zespołu Języka Polskiego poza Granicami Kraju, działającego przy Radzie Języka Polskiego. Przewodniczący, prof. dr hab. Władysław Miodunka, powitał zebranych, usprawiedliwił nieobecnych i przedstawił porządek obrad. Zebrani zaakceptowali proponowany porządek obrad, nie wnosząc do niego zmian.
Następnie wybrano wiceprzewodniczącego Zespołu, którym został prof. dr hab. Stanisław Dubisz, oraz sekretarza, którym została prof. dr hab. Elżbieta Sękowska.
Na wstępie swego wystąpienia przewodniczący Zespołu podkreślił, że Zespół zajmujący się polszczyzną poza Polską powstaje przy Radzie Języka Polskiego po raz pierwszy, dlatego jego powołanie trwało dłużej niż w przypadku innych zespołów. Prof. W. Miodunka przedstawił następnie plan pracy na lata 2013–2014. W wystąpieniu zwrócił uwagę na główne zagadnienia, za które uznał:
1. Odrodzenie polskości w Europie Środkowej i Wschodniej (powroty do języka polskiego po okresie jego nieużywania oraz jego nabywanie po utracie);
2. Zachowanie polszczyzny przez dzieci migrantów europejskich (w rodzinach polskich i w rodzinach mieszanych, a także po rozbiciu rodziny);
3. Nauczanie polszczyzny dzieci mniejszości narodowych i etnicznych, dzieci cudzoziemskich i dzieci reemigrantów w Polsce (nauczanie polszczyzny jako języka obcego i drugiego; nauczanie sprawności językowych opanowanych słabiej; ocena polskich regulacji prawnych w tym zakresie);
4. Zachowanie i odnawianie polszczyzny w Europie Zachodniej i na świecie (bilingwizm polsko-obcy oraz jego wpływ na zachowanie i używanie polszczyzny; rola radia, telewizji i Internetu w zachowaniu polszczyzny);
5. Promocja polszczyzny i polska polityka językowa (ocena obecnej sytuacji oraz opracowanie zaleceń na przyszłość).
Przewodniczący zwrócił uwagę na konieczność badania tych zagadnień i odniesienia ich do rezultatów wcześniejszych analiz. Poinformował, że przewiduje podsumowanie pracy grup tematycznych i całego Zespołu na konferencji, którą planuje się na listopad 2014 roku. Zwrócił uwagę, że konferencja powinna stanowić nowe spojrzenie na polszczyznę w świecie, dokonywane niemal 20 lat po opublikowaniu pierwszego kompendium wiedzy na ten temat w książce Język polski poza granicami kraju, przygotowanego pod redakcją prof. S. Dubisza i wydanego w Opolu w 1997 roku.
Następnie rozpoczęła się dyskusja, w której zarysowały się następujące wątki:
– Prof. Zgółka poinformował zebranych o Kongresie Dydaktyki Polonistycznej (Kraków, listopad 2013 r.) i zaproponował, aby prace podejmowane w Zespole również zostały tam zaprezentowane.
– Zgłoszono konieczność przygotowania wystąpienia do MEN i MNiSW ze wskazaniem na konieczność wprowadzenia trzech specjalizacji w zakresie nauczania polszczyzny: nauczanie języka polskiego jako ojczystego, jako obcego i jako drugiego.
– Kilkakrotnie w dyskusji pojawiła się kwestia finansowania prac, które będą podejmowane w przyszłych grupach tematycznych. Podkreślano, że bez szczegółowych badań nie można odnieść się do wcześniejszych wyników; zwrócono uwagę na konieczność ubiegania się o granty na badania (prof. prof.: A. Dąbrowska, G. Zarzycka, S. Dubisz, J. Tambor, H. Karaś). Prof. J. Tambor poinformowała o możliwości uzyskiwania środków z MSZ, a prof. H. Karaś dodała, że możliwe jest też uzyskanie dotacji z Ministerstwa Kultury.
– Prof. T. Zgółka mówił o egzaminach certyfikatowych z języka polskiego dla lekarzy w związku ze staraniem się przez nich o polskie obywatelstwo. Lekarze ubiegający się o pracę w Polsce zdawali dotychczas osobny egzamin organizowany przez Naczelną Radę Lekarską.
– O konieczności współpracy w realizacji tematów badań z różnymi instytucjami, w tym z Instytutami Polskimi za granicą, mówił dr hab. P. Garncarek.
– Prof. J. Labocha podkreśliła, że ważne jest poznanie polityki nauczania języka polskiego w danym kraju i przeprowadzenie w związku z tym szerokich badań. Konieczne byłoby sporządzenie ankiety, dotyczącej liczby osób uczących się języka polskiego w różnych instytucjach. Można by w tym celu skorzystać z wiedzy pracowników zagranicznych polonistyk oraz z pomocy lektorów języka polskiego przebywających za granicą. Podkreślono konieczność doprowadzenia do spotkania lektorów języka polskiego w MNiSW, aby mogli się oni stać sprzymierzeńcami Zespołu podczas prowadzenia badań.
Przewodniczący Zespołu podziękował za wszystkie głosy w dyskusji. Na część pytań mógł udzielić odpowiedzi, np. o rozporządzeniu Ministerstwa Zdrowia dotyczącym egzaminowania lekarzy. Podał też przykłady badań i prac, które można wykorzystać w przyszłości. Zaproponował zaproszenie gości na kolejne zebrania Zespołu: prof. Romana Laskowskiego, autora książki Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu (2009) oraz prof. Doroty Praszałowicz, kierującej zespołem przygotowującym na zlecenie MSZ raport o dzieciach migrantów europejskich w krajach UE i potrzebach edukacyjnych w tym zakresie.
Ustalono, że w każdym półroczu będą się odbywały dwa posiedzenia robocze. Następnie ukonstytuowały się składy osobowe grup tematycznych. Na tym zebranie zakończono.
Protokołowała p rof. dr hab. Elżbieta Sękowska