Publikacja „Nazwy własne w języku i społeczeństwie”

Zachęcamy do lektury publikacji „Nazwy własne w języku i społeczeństwie” pod red. prof. Mariusza Rutkowskiego i dr Agaty Hąci, która ukazała się nakładem wydawnictw Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w kwietniu 2021. Praca jest pokłosiem XI Forum Kultury Słowa, zorganizowanego w 2017 r. w Olsztynie przez Radę Języka Polskiego, Polską Akademię Nauk, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski oraz Fundację PRO.Pl. Monografia podzielona jest na trzy części. Otwiera ją rozdział szczególny pt. „Nazwy własne? A co to właściwie jest i do czego to służy?”, będący ostatnim oficjalnym tekstem naukowym prof. Walerego Pisarka. W kolejnym artykule pt. „Nazwy własne w sferze publicznej” prof. Mariusz Rutkowski i prof. Katarzyna Skowronek przedstawiają różne aspekty funkcjonowania nazw w dyskursie publicznym. W trzecim tekście prof. Andrzej Markowski, na podstawie korespondencji do RJP, omawia kwestię nietypowych imion nadawanych współcześnie dzieciom. Część pierwszą pracy zamyka rozprawa prof. Rocha Sulimy pt. „Imiona jako systemy aksjologiczne”.

Drugą część publikacji otwiera artykuł prof. Andrzeja Czernego poświęcony problemowi polskich egzonimów w kontekście kartografii. W kolejnym artykule prof. Ewa Wolnicz-Pawłowska omawia problematykę standaryzacji nazw geograficznych. Dwa następne teksty – prof. Marii Biolik pt. „Polonizacja nazw miejscowych na Warmii i Mazurach po 1945 roku” oraz prof. Andrzeja Szmyta „Historia polonizacji nazw miejscowych na tzw. ziemiach odzyskanych po 1945 roku (na przykładzie Warmii i Mazur)” – poświęcono zagadnieniom polonizacji w świetle historycznym, społecznym i językoznawczym.

Trzecia część monografii zawiera artykuły poruszające szczegółowe zagadnienia związane ze współczesnymi tendencjami nazewniczymi. Ks. prof. Wiesław Przyczyna i prof. Kalina Wojciechowska przypatrują się nazwom własnym w domenie języka religijnego. Prof. Alina Naruszewicz-Duchlińska w pracy pt. „Nazwy blogów” przedstawia specyfikę onimii internetowej, zaś prof. Adam Siwiec dokonuje kulturowo-lingwistycznej interpretacji nazw własnych w przestrzeni miasta. O marketingowych strategiach nazewniczych, ujawniających się w nazwach inwestycji deweloperskich w Polsce, pisze prof. Renata Przybylska. Trzecią część pracy zamyka artykuł prof. Ewy Rudnickiej pt. „Mitologiczne nazwy własne jako źródło dawnych i nowych jednostek eponimicznych”.

Oprócz artykułów monografia zawiera zapisy głosów w dyskusji i sesji panelowych.

Opracowano na podstawie Wstępu

Komunikat Prezydium Rady Języka Polskiego w sprawie mowy mieszkańców Wilamowic

Komunikat Prezydium Rady Języka Polskiego w sprawie mowy mieszkańców Wilamowic

Prezydium Rady Języka Polskiego na posiedzeniu w dniu 1 czerwca 2021 roku gościło prof. Tomasza Wicherkiewicza, który przedstawił referat dotyczący mowy mieszkańców Wilamowic na tle ich kultury. W dyskusji zabrali głos wszyscy członkowie Prezydium, sprawa została bowiem uznana za niezwykle ważną. Prezydium RJP stoi na stanowisku, że kultura i mowa każdej społeczności mieszkającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinna być wspierana i chroniona, ponieważ wielokulturowość i wielojęzykowość jest wartością i bogactwem każdego kraju, także Polski. Należy doceniać i wspierać wysiłki obecnych mieszkańców Wilamowic, zmierzające do rewitalizacji mowy ich dziadów i pradziadów. Uznanie należy się także wszystkim naukowcom, dzięki którym mowa wilamowicka jest opisywana i badana, co wpływa na ocalenie jej od zapomnienia.

Rada Języka Polskiego – zgodnie z nazwą – ma w zakresie swojego działania problematykę dotyczącą języka polskiego. Nie oznacza to jednak, że obojętne jej są etnolekty występujące na terenie Rzeczpospolitej i będące mową części jej obywateli. Należy je uznać za wartość kulturową i chronić przed zanikiem. Rada Języka Polskiego będzie czyniła starania na rzecz upowszechniania wiedzy o językach zagrożonych. Nie można też zapominać, że Polska jest częścią Europy i świata, Polacy mieszkają również poza granicami kraju, stanowiąc mniejszość w innych krajach, i pragną, by ich mowa była szanowana i chroniona przez władze tych krajów. Należy więc praktykować to samo we własnym kraju wobec innych społeczności.

Prezydium RJP przypomina, że Rada Języka Polskiego może jedynie wydawać opinie, ewentualnie określać swoje stanowisko wobec jakiegoś problemu językowego, nie leży natomiast w zakresie jej kompetencji, określonych w „Ustawie z dn. 31 października 1999 r. o języku polskim”, wyrokowanie w jakichkolwiek kwestiach (poza sprawami ortografii i interpunkcji), zwłaszcza dotyczących zagadnień socjolingwistycznych.

1 VI 2021 r.

Pożegnanie prof. Tadeusza Zgółki

26 kwietnia br. zmarł prof. Tadeusz Zgółka. Był członkiem Rady Języka Polskiego od 2003 roku, w ostatnich kadencjach – członkiem Prezydium RJP i jej wiceprzewodniczącym. Łączymy się w bólu z Małżonką Profesora, prof. Haliną Zgółkową, ich dziećmi i społecznością akademicką Poznania. Będzie nam Go bardzo brakowało.

Jego nazwisko, w którym On sam z właściwym sobie, czasem nieco ironicznym humorem, widział zdrobnienie, nie pasowało do Niego: był wielką postacią, na wiele sposobów. Był językoznawcą z potężnym dorobkiem naukowym, z wielkim wkładem w teorię języka, a także z autorytetem u tych Polaków, którzy szukali u Niego rozwiązań językowych dylematów. Jednocześnie, co rzadkie, zajmował się organizacją dydaktyki języka, co traktował jako posłannictwo.

Wielkie słowa do niego pasowały: swoją pracę traktował niezwykle serio. Wypromował wielu uczniów, którzy widzieli w Nim prawdziwego naukowego patrona i spolegliwego opiekuna. Był odpowiedzialny za słowo, zarówno w tekstach naukowych i popularnonaukowych, jak i w wypowiedziach. Kiedy zabierał głos w dyskusji, zazwyczaj w drugiej jej części lub pod jej koniec, mówił to, co ważne i co okazywało się wiążące. Bo też i zawsze było poparte przemyśleniami, wiedzą i dobrym rozpoznaniem stanu rzeczy. A Jego zaangażowanie w naukowe przedsięwzięcia i inicjatywy, które popularyzowały wiedzę o języku, jest nie do przecenienia – i nie do zastąpienia. Takim też jest dla Rady Języka Polskiego Jego wieloletni udział w jej pracach.

Dla swojej uczelni, dla Poznania, dla Wielkopolski był osobą emblematyczną. Dla całej Polski – jedną z najważniejszych językoznawczych instytucji. Dla Polaków poza granicami – kontaktem z ojczyzną. Był wreszcie uczonym na skalę międzynarodową, co potwierdzają honory zagranicznych uczelni.

Był przy tym człowiekiem życzliwym, doceniającym ludzkie zasługi i wyrozumiałym dla ludzkich przywar. Nieraz dawał dowody prawdziwej koleżeńskiej przyjaźni, potrafił pomóc w trudnych sytuacjach i cieszył się sukcesami innych. I był też człowiekiem radosnym, z którym każde spotkanie było ważne, ciekawe i – co niezwykle ważne – także radosne. Cieszyłem się, gdy Go widziałem i mogłem z Nim zamienić choć kilka zdań, zawsze z korzyścią dla siebie. W trudnych czasach pandemii kontakt z Nim, choćby tylko telefoniczny, był dla mnie rzetelnym dowodem na istnienie pozawirusowego, prawdziwego i nieprzemijającego świata.

Był humanistą we wszystkich rozumieniach tego słowa. Potrafił też smakować życie i sam dodawał mu smaku.

Nasze optymistyczne poczucie sprawiedliwości życiowej karmi się dobrymi przykładami. Takim przykładem było dla mnie Małżeństwo Profesorostwa Zgółków i cała Rodzina Tadeusza. To bardzo dobrze, że miał taką rodzinę.

To bardzo źle, że umarł.

Jerzy Bralczyk

Cykl seminariów „Dwujęzyczność i wielojęzyczność jako wyzwanie społeczne, kulturowe i edukacyjne”

„Dwujęzyczność i wielojęzyczność jako wyzwanie społeczne, kulturowe i edukacyjne” to cykl zdalnych seminariów organizowany przez Zespół Języka Polskiego poza Granicami Kraju. Spotkania skupiają się wokół zjawiska dwujęzyczności i wielojęzyczności postrzeganych jako współczesne wyzwanie społeczne, kulturowe i edukacyjne. Szczegółowymi tematami prelekcji są zagadnienia związane ze zmianami zachodzącymi w polskim społeczeństwie w związku z narastającymi procesami migracyjnymi (np. interkomprehensja w odniesieniu do Słowian przebywających w Polsce), kształtowaniem tożsamości językowo-kulturowej osób dwu- i wielojęzycznych oraz coraz częściej dostrzegalnymi trudnościami edukacyjnymi dzieci i młodzieży z doświadczeniem migracyjnym. W ciągu 2021 roku 4 zaproszonych prelegentów (3 z Polski i 1 z zagranicy, w tym specjaliści od dwujęzyczności polsko-niemieckiej i trójjęzyczności polsko-ukraińsko-rosyjskiej) omówi różne aspekty bilingwizmu i metodologiczne podstawy prowadzonych przez siebie badań. W prelekcjach wezmą udział m.in. członkowie Zespołu Języka Polskiego poza Granicami Kraju (reprezentanci znaczących ośrodków akademickich w Polsce) oraz studenci i doktoranci, zainteresowani poruszaną tematyką.

Pierwsze seminarium pt. „Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska” odbyło się 19 kwietnia 2021 roku za pośrednictwem platformy Zoom. Prelegentem był dr Pavlo Levchuk (Instytut Slawistyki PAN), a ekspertami prof. Orysia Demska, prof. dr hab. Władysław Miodunka, prof. UMK dr hab. Michał Głuszkowski. Zachęcamy do zapoznania się z materiałami ze spotkania.