Posiedzenie odbyło się 6 V 2010 r. w Krakowie. Spośród członków Komisji obecnych było czternaście osób, w tym jeden członek honorowy, nieobecnych – siedem osób.
Obecni członkowie Komisji:
prof. dr hab. M. Kucała (członek honorowy); pozostali członkowie w porządku alfabetycznym: dr K. Czarnecka, red. K. Gołębiowski, dr D. Kozaryn, dr hab. S. Koziara prof. UP, dr E. Kucharska-Dreiss, dr M. Makuchowska, prof. dr hab. S. Mikołajczak, ks. dr hab. W. Przyczyna prof. UPJP II, dr A. Sieradzka-Mruk, dr hab. K. Skowronek prof. AGH, prof. dr hab. M. Wojtak, dr hab. D. Zdunkiewicz-Jedynak prof. UW.
Nieobecni członkowie Komisji (w porządku alfabetycznym): ks. dr P. Holc, dr J. Koleff-Pracka, dr hab. B. Matuszczyk prof. UG, ks. dr hab. P. Mazanka prof. UKSW, dr I. Pałucka-Czerniak, prof. dr hab. R. Przybylska, ks. dr J. Tofiluk, prof. dr hab. E. Umińska-Tytoń. Nieobecność ks. dr. P. Holca, dr J. Koleff-Prackiej, dr I. Pałuckiej-Czerniak, prof. dr hab. R. Przybylskiej, prof. dr hab. E. Umińskiej-Tytoń była usprawiedliwiona.
Obecni członkowie Koła Współpracowników Komisji (w porządku alfabetycznym): dr P. Binek, mgr M. Ciupińska, dr Beata Drabik, dr A. Gomola, mgr K. Jarzyńska, dr hab. G. Kubski prof. UZ, mgr M. Machura, ks. dr Sławomir Płusa, mgr I. Rutkowska, dr M. Rybka, dr J. Sławek, ks. dr hab. H. Sławiński, dr hab. J. Sobczykowa prof. UŚ, ks. dr L. Szewczyk, s. dr A. Walulik, dr I. Winiarska-Górska, dr K. Zagórska.
Posiedzenie rozpoczęło się od komunikatów przewodniczącego ks. prof. W. Przyczyny. Pierwszy komunikat dotyczył zmiany terminu Forum Kultury Słowa, które odbędzie się ostatecznie w 2011 r. w Rzeszowie.
Jak poinformował ks. przewodniczący, również na rok 2011 planowany jest Kongres Języka Polskiego (4–6 V 2011 r., Katowice). Będzie to pierwszy kongres w cyklu Języki narodowe w zjednoczonej Europie. Spotkania będą się odbywać kolejno w różnych krajach europejskich. W Kongresie Języka Polskiego oprócz Rady Języka Polskiego będą uczestniczyć przedstawiciele innych narodowych komitetów językowych. W ramach obrad planuje się sekcję poświęconą polszczyźnie w Kościołach.
Po dyskusji Komisja ustaliła, że referaty wygłoszone w ramach tej sekcji będą poświęcone językowi używanemu w Kościołach katolickim, prawosławnym i protestanckim, w środowiskach tak zwanych nowych ruchów religijnych, być może także w judaizmie, islamie i buddyzmie, jednak niekoniecznie w równych proporcjach, ze względu na to, że wśród użytkowników polszczyzny religijnej ilościowo przeważają rzymscy katolicy.
W związku z wymienionymi imprezami zebrani zdecydowali o odłożeniu planowanej pierwotnie na 2011 r. konferencji naukowej Komisji Języka Religijnego (większością głosów: 25 osób za przesunięciem terminu, 1 głos przeciw, 4 głosy wstrzymujące się).
Następnie Komisja jednogłośnie przyjęła protokół poprzedniego zebrania.
Z kolei również jednogłośnie przyjęto nowych członków do Koła Współpracowników Komisji: dr Martę Wrześniewską-Pietrzak (UAM), dr Karolinę Rutę (UAM) oraz mgr Ewelinę Grześkiewicz (I JP PAN).
Ważnym punktem obrad była dyskusja nad propozycjami zmian zasad pisowni słownictwa religijnego, które uprzednio omawiane były przez Komisję Ortograficzno-Onomastyczną RJP na posiedzeniach w dniach 14 XI 2009 i 15 III 2010.
Poniżej przedstawiono omawiane zagadnienia w odniesieniu do pracy Zasady pisowni słownictwa religijnego.
I
ad 1.c. Nazwy osobowe
Dotychczasowa pisownia: Jezus ukrzyżowany, Jezus zmartwychwstały
Proponowana zmiana: Jezus Ukrzyżowany, Jezus Zmartwychwstały
Uzasadnienie: człon ukrzyżowany, zmartwychwstały uznano za dodatkowe określenie identyfikujące (element nazwy własnej), zatem podobnie jak w punkcie 1.d. np. Chrystus Odkupiciel, zgodnie z tendencją do ujednolicenia pisowni.
W głosowaniu 20 osób było za, 1 osoba – przeciw, 9 osób wstrzymało się od głosu.
II
ad 1.f. Nazwy osobowe
Dotychczasowa pisownia: Archanioł Gabriel
Proponowana zmiana: archanioł Gabriel
Zdania zebranych były podzielone: 6 osób było za, 4 osoby – przeciw, 20 osób wstrzymało się od głosu.
Uzasadnienie: zwolennicy zmiany uznali za zasadne odróżnienie połączenia archanioł Gabriel od (św.) Gabriel Archanioł. Szyk wyrazów jest dla nich wskaźnikiem przynależności danego członu do nazwy własnej (w funkcji przydomka). Przeciwnicy zmiany zwrócili uwagę na fakt, że połączenie Archanioł Gabriel jest częstsze niż Gabriel Archanioł, według nich za pisownią wielką literą przemawia uzus, ponadto proponowane rozróżnienie uznali za zbyt skomplikowane dla użytkowników języka nieposiadających wiedzy specjalistycznej.
III
ad 2. Nazwy świąt i dni świątecznych
Dotychczasowa pisownia: święto Reformacji
Proponowana zmiana: Święto Reformacji
Uzasadnienie: człon Święto jest integralną częścią nazwy własnej, a nie nazwą gatunkową (nie może być pominięty).
Komisja jednogłośnie opowiedziała się za zmianą.
IV
ad 6. Tytuły utworów
Dotychczasowa pisownia: Katechizm Kościoła Katolickiego
Proponowana zmiana: Katechizm Kościoła katolickiego
Uzasadnienie: zob.: ad 12.
24 osoby były za, 1 osoba – przeciw, 5 osób wstrzymało się od głosu.
V
ad 6. Tytuły utworów
Dotychczasowa pisownia: cztery Ewangelie
Proponowana zmiana: cztery ewangelie
Proponowane pierwotnie uzasadnienie: użycie liczby mnogiej wskazuje na to, że nie jest to nazwa jednostkowa.
Zebrani opowiedzieli się przeciwko zmianie: tylko 3 osoby były za, 9 wstrzymało się od głosu, 18 osób było przeciw.
Nowe uzasadnienie dotychczasowej pisowni zaproponował prof. Stanisław Koziara. Tym razem 28 osób było za, 2 osoby wstrzymały się od głosu, nikt nie był przeciw.
Uzasadnienie: w omawianym przykładzie użycia chodzi o cztery konkretne, indywidualne utwory literackie. Małej litery w odniesieniu do utworu należy użyć tylko wtedy, gdy chodzi o gatunek literacki, nie o konkretny tekst, np. w zdaniu: Jednym z biblijnych gatunków literackich jest ewangelia. Zatem należy pisać wielką literą: Ewangelia według św. Łukasza, cztery Ewangelie, Ewangelie synoptyczne, Ewangelia św. Tomasza (ta ostatnia apokryficzna).
VI
ad 6. Tytuły utworów
Dotychczasowa pisownia: Konstytucja „Gaudium et spes”
Proponowana zmiana: konstytucja „Gaudium et spes”
Uzasadnienie: wyraz konstytucja uznano za nazwę gatunkową (ale Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” jako pełna nazwa własna).
Komisja jednogłośnie opowiedziała się za zmianą.
VII
ad 12.b., 12.c. Nazwy instytucji
Dotychczasowa pisownia: Kościół katolicki i Kościół Katolicki
Proponowana zmiana: Kościół katolicki (jedyna dopuszczalna pisownia)
Uzasadnienie: katolicki jest określeniem odłamu wyznaniowego
(ale Kościół Rzymskokatolicki jako oficjalna nazwa własna).
28 osób było za, 1 osoba przeciw, 1 osoba wstrzymała się od głosu.
VIII
ad 16. Nazwy budynków i obiektów
Dotychczasowa pisownia (przykładowo): Bazylika św. Jana Chrzciciela na Lateranie itp.
Proponowana zmiana: bazylika św. Jana Chrzciciela na Lateranie
Uzasadnienie: nazwy bazylik większych były traktowane dotychczas jako wyjątki wśród nazw kościołów, znajomość tej pisowni wymagała jednak wiedzy pozajęzykowej. Ponadto zbliżony status mają w prawosławiu kościoły katedralne, uwzględnienie ich nazw spowodowałoby dalsze znaczące wydłużenie listy wyjątków.
28 osób było za zmianą, 2 osoby wstrzymały się od głosu, brak sprzeciwów.
IX
ad 17. Nazwy wydarzeń zbawczych
Dotychczasowa pisownia (przykładowo): Zwiastowanie, Odkupienie
Proponowana zmiana: zwiastowanie, odkupienie
Uzasadnienie: pisownia małą literą jest zgodna z pisownią nazw wydarzeń historycznych (istnieje jednak oczywiście możliwość użycia wielkiej litery z powodów emocjonalnych). Kontekst usuwa możliwość nieporozumienia, jeśli chodzi o religijne i niereligijne (potoczne) znaczenie wymienionych nazw.
27 osób było za, 3 osoby wstrzymały się od głosu, nikt nie był przeciw.
W następnej części obrad odbyła się prezentacja książki dr. A. Gomoli Bóg kobiet. Studium językoznawczo-teologiczne, która została wydana jako siódma pozycja serii Teolingwistyka. Praca poświęcona jest dyskursowi tak zwanej teologii feministycznej.
Ksiądz przewodniczący omówił także dalsze plany wydawnicze Komisji: w druku jest obecnie tom zbiorowy Dyskurs religijny w mediach, następnie planuje się wydanie monografii prof. Marii Wojtak na temat współczesnych modlitewników w świetle przeobrażeń dyskursu religijnego.
W ramach wolnych wniosków dr E. Kucharska-Dreiss poinformowała o ukazaniu się dwóch nowych pozycji niemieckiej serii teolingwistycznej. Jedna z nich, poświęcona środkom perswazji w tekstach świadków Jehowy, została napisana przez członka Koła Współpracowników KJR S. Kiragę. Opracowanie to oparte jest na materiale polskim i niemieckim.
Na zakończenie obrad prof. Stanisław Mikołajczak zaprosił zebranych na wrześniową konferencję z cyklu Język religijny dawniej i dziś organizowaną przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Protokołowała Agnieszka Sieradzka-Mruk
Kraków, 10 V 2010 r.