Na program obrad tej sekcji Kongresu złożyły się dwa referaty i panel poświęcony językowi polskiemu poza Polską. Oba referaty dotyczyły nauczania języka polskiego jako obcego, tyle że pierwszy opisywał stan rzeczy w przeszłości, a drugi koncentrował się na sytuacji współczesnej.
Pierwszy referat – „Kto i gdzie dawniej uczył (się) języka polskiego jako obcego?” – wygłosiła prof. Anna Dąbrowska. Referentka zajęła się nauczaniem języka polskiego jako obcego w okresie od XVI do XIX wieku, wykazując m.in., że w tym czasie zarówno uczącymi się polskiego, jak i nauczającymi naszego języka byli Niemcy. Niekiedy uczącymi się byli niemieccy nauczyciele pracujący lub mający pracować w szkołach na terenach zamieszkanych przez ludność mówiącą po polsku (np. na Mazurach i na Śląsku).
Drugim referentem był prof. Władysław Miodunka, który wystąpił z referatem „Aktualna sytuacja w nauczaniu i testowaniu znajomości języka polskiego jako obcego”. Jego wystąpienie wspierały bardzo optymistyczne dane statystyczne, wykazujące, że od roku 2004, tzn. od powołania do życia Państwowej Komisji ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego, z roku na rok wzrasta liczba osób ubiegających się o poświadczenie ich znajomości polszczyzny, liczba krajów, z których one pochodzą, a także poziom tej znajomości. Ten optymizm został później przygaszony w trakcie dyskusji informacjami o wypadkach likwidacji lektoratów języka polskiego i katedr polonistycznych na niektórych zachodnioeuropejskich i amerykańskich uniwersytetach. W dyskusji podnoszono celowość wystąpienia do odpowiednich ministerstw o wsparcie finansowe dla jednostek polonistycznych na wyższych uczelniach za granicą (np. w formie ufundowania katedry języka i kultury polskiej).
Panel dyskusyjny „Język polski za granicą”, w którym oprócz prof. Anny Dąbrowskiej i prof. Władysława Miodunki wzięli udział prof. Jolanta Tambor i prof. Światosław Świacki z Petersburga, rozpoczęto od przeglądu zbiorowości polskich i polonijnych zamieszkałych poza Polską, więcej uwagi poświęcając zbiorowościom w Niemczech, w Wielkiej Brytanii, Irlandii i Hiszpanii oraz Polonii w Kanadzie i USA. O losach Polaków w Rosji ciekawie mówił Światosław Świacki, tendencje ogólne ilustrując historią swej rodziny. Powrót do polskości i języka polskiego pokazano na przykładzie zbiorowości polskiej w Sankt Petersburgu.
Dyskutanci wyrazili opinię, że wejście Polski do Unii Europejskiej wpłynęło pozytywnie na wzrost zainteresowania uczeniem się języka polskiego, jako ważnego języka europejskiego, języka słowiańskiego używanego przez najliczniejszą grupę mieszkańców UE. Mówiono m.in. o uczestnikach programu ERASMUS, którzy się uczą polszczyzny w polskich uczelniach.
Zwrócono też uwagę na to, że zainteresowanie kulturą polską (literaturą, filmem, teatrem, muzyką) korzystnie wpływa na zainteresowanie językiem polskim. Postulowano lepszą promocję kultury polskiej za granicą. Ś. Świacki mówił o swych doświadczeniach w tłumaczeniu literatury polskiej na rosyjski, dokładniej przedstawiając swój przekład „Pana Tadeusza”.
Uczestnicy panelu zakończyli swe rozważania na temat przyszłości polszczyzny w świecie z ostrożnym optymizmem, postulując przemyślaną promocję języka polskiego przez organy i instytucje państwowe. Mówiono też o potrzebie uświadamiania Polakom obecności polszczyzny poza Polską. Dlatego utworzenie sekcji „Polszczyzny za granicą” na Kongresie Języka Polskiego uznano za dobry znak na przyszłość.
prof. dr hab. Walery Pisarek