Z wielkim żalem przyjęliśmy wiadomość o tym, że 9 stycznia 2014 r. zmarł prof. dr hab. Władysław Lubaś, wybitny filolog, slawista i polonista, twórca polskiej szkoły socjolingwistyki, miłośnik języka polskiego, wychowawca wielu pokoleń polonistów i slawistów.
Profesor Władysław Lubaś wykształcił się na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1956 roku uzyskał magisterium, w roku 1966 ‒ doktorat w zakresie filologii polskiej w specjalności językoznawczej, a w roku 1971 ‒ stopień doktora habilitowanego w zakresie slawistyki. Odbył też staże naukowe na Uniwersytetach w Getyndze i w Kolonii oraz w Instytucie Języka Katalońskiego w Barcelonie. Od 1970 roku pracował na Uniwersytecie Śląskim, gdzie był współorganizatorem i pierwszym dziekanem Wydziału Filologicznego, pełnił też funkcję prorektora do spraw dydaktycznych. W latach 1979–1991 był dyrektorem Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie. W roku 1984 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Od 1994 roku pracował na Uniwersytecie Opolskim, gdzie kierował Katedrą Slawistyki. Dzięki jego staraniom został tam powołany nowy kierunek studiów ‒ serbokroatystyka, a potem serbistyka oraz utworzono lektorat macedoński. W 2006 roku otrzymał doktorat honorowy Uniwersytetu w Belgradzie.
Profesor Władysław Lubaś był członkiem Rady Języka Polskiego PAN, Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN, Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego PAN, członkiem Polskiego Towarzystwa Fonetycznego, Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, a także członkiem Komisji Językoznawstwa PAN Oddziału w Katowicach i Krakowie. Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Fundacji dla Rozwoju Humanistyki Śląskiej. Był organizatorem i pierwszym przewodniczącym Komisji Socjolingwistycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Był redaktorem naukowym rocznika „Socjolingwistyka”, wydawanego przez Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie, wchodził także w skład zespołów redakcyjnych międzynarodowych pism naukowych: „Studia Linguistica Polono-Jugoslavica” (PAN i MANU), „Onomastica” (PAN), „Stylistyka” (PAN i Uniwersytet Opolski), „Linguistica Silesiana” (PAN, Katowicki Oddział PAN), „Polonica” (PAN). Za swoje zasługi dla polskiej nauki i dydaktyki akademickiej został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, tytułem Zasłużonego Nauczyciela PRL. Wypromował ponad stu magistrów i dziesięciu doktorów, z których pięcioro zajmuje już stanowiska profesorskie.
Naukowych zasług Profesora dla rozwoju polskiego i europejskiego językoznawstwa nie sposób przecenić. Napisał 16 książek, blisko 400 rozpraw naukowych i kilkaset artykułów popularnonaukowych. Był autorem prac z szeroko pojętego językoznawstwa: socjolingwistyki, kultury języka, onomastyki, opisywał polszczyznę potoczną, badał język poetycki. Jego koncepcje naukowe miały istotny wpływ na kształt polskiej humanistyki. Prace badawcze były publikowane nie tylko w Polsce, lecz także w Czechach, na Słowacji, w Rosji, Niemczech, Szwecji, Słowenii, Chorwacji, Serbii, Bośni i Hercegowinie, Macedonii, Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych.
Profesor Lubaś to uczony, który w szczególny sposób przyczynił się do rozwoju polskiej i słowiańskiej socjolingwistyki. To jemu ‒ założycielowi i długoletniemu redaktorowi „Socjolingwistyki”, ukazującej się nieprzerwanie od 1977 roku ‒ zawdzięczamy koncepcję socjolingwistyki poszerzającą „wycinkowe zakresy badawcze językoznawstwa o pełne konteksty realizacji mowy w sytuacjach komunikacyjnych”, o czym pisał w 1979 roku w jednym z pierwszych artykułów poświęconych tej metodzie badawczej („Socjolingwistyka” 2, 1979). Jest autorem szkiców socjolingwistycznych „Społeczne uwarunkowania współczesnej polszczyzny” (1979) iwielu artykułów opisujących polszczyznę w jej uwarunkowaniach socjalnych. W 2013 roku w Wydawnictwie Uniwersytetu Opolskiego ukazały się Jego „Studia socjolingwistyczne”, będące dowodem nieustających zainteresowań Profesora tą dziedziną językoznawstwa.
Profesor Władysław Lubaś pozostawił po sobie dzieła fundamentalne. Do takich zaliczyć trzeba monografię polszczyzny potocznej „Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny” (2003), a także redakcję naukową monumentalnego, wielotomowego „Słownika polskich leksemów potocznych” (od 2001). Swoje naukowe zainteresowania kierował także w stronę polityki językowej, której poświęcił kilka studiów i artykułów. Zajmował się też onomastyką polską i słowiańską, językiem poetyckim i kulturą języka. Był współautorem ( razem ze Stanisławem Urbańczykiem) „Podręcznego słownika poprawnej wymowy polskiej” (1990). O nieustannej aktywności naukowej Profesora Lubasia i Jego zainteresowaniu współczesną polszczyzną świadczą również teksty poświęcone językowi mediów masowych, reklamy i polityki.
Do ostatnich chwil swojego życia Profesor Władysław Lubaś brał czynny udział w życiu naukowym, wytyczał nowe kierunki badawcze, inspirował innych uczonych. Wraz z Jego odejściem nauka polska poniosła dotkliwą stratę.
dr hab., prof. US Ewa Kołodziejek