red. A. Mikołajczuk, J. Puzynina, Warszawa 2001,
Wydawnictwo Nowa Era - nakład 1000 egz.
Jesienią 2003 r. ukazało się nowe, rozszerzone i wzbogacone wydanie książki pod zmienionym tytułem: „Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole”.
Oto przedmowa tej publikacji i spis treści:
Przedmowa
Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole jest pracą niezwykłą: oto grono wybit-nych językoznawców polonistów z różnych ośrodków akademickich proponuje ujednolicony zestaw zagadnień z zakresu wiedzy o języku, które powinny być omawiane na lekcjach języka polskiego w zreformowanej szkole - od nauczania początkowego aż do matury.
Jest to pierwsza książka tego typu. U jej źródeł legło głębokie przekonanie, wyrażane niejednokrotnie przez inicjatorkę tego przedsięwzięcia, wieloletnią Przewodniczącą Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, Profesor Jadwigę Puzyninę, że nauczyciele i autorzy podręczników powinni mieć taki poradnik, w którym przedstawiono by podstawowe pojęcia z zakresu językoznawstwa w sposób uporządkowany i jednolity metodologicznie. Jest rzeczą znamienną, że ta wybitna uczona, autorka wielu nowych koncepcji lingwistycznych i gorąca orędowniczka pluralizmu w nauce, uznała, iż trzeba przedstawić nauczycielom propozycję spójnego zakresowe, merytorycznie i metodycznie zestawu ma-teriału z zakresu nauki o języku, po to, by pomóc im w przekazywaniu tej wiedzy uczniom na wszystkich poziomach nauczania. Wiadomo bowiem, że obecnie autorzy programów nauczania i podręczników szkolnych, odwołując się do rozmaitych szkół i kierunków badawczych, przedstawiają uczniom rozwiązania różnorodne, mniej lub bardziej nowatorskie. Nierzadko są one ze sobą niespójne i może się zdarzyć, że uczeń, korzystający na kolejnych etapach nauczania z podręczników różnych autorów, zapoznaje się z rozbieżnymi koncepcjami, na przykład opisu składniowego czy morfologicznego polszczyzny.
Redaktorzy i autorzy tego poradnika postanowili więc przedstawić ujednoliconą propozycję rozstrzygnięć, zarówno jeśli chodzi o zakres wiedzy o języku w szkole, jak i o treść pojęć językoznawczych, koniecznych do wprowadzenia w procesie nauczania. Ich pragnie-niem jest to, by wszyscy autorzy programów nauczania i podręczników szkolnych wzięli pod uwagę te ustalenia i w swoich pracach dawali rozstrzygnięcia niesprzeczne z tymi propozy-cjami. To z kolei pozwoli nauczycielom przekazywać wiedzę w miarę jednolitą, jeśli chodzi o zakres i treść pojęć, a egzaminatorom ułatwi przygotowanie pytań i kryteriów ocen odwo-łujących się do takiej właśnie, w miarę ujednoliconej wiedzy uczniów.
Tej propozycji nie należy w żadnym wypadku rozumieć jako próby narzucenia jedynie słusznych definicji i jedynie słusznego opisu języka. Powiedzmy jednak otwarcie: zdecydo-wana większość nauczycieli jest zdezorientowana, a nawet zagubiona w mnogości propono-wanych rozstrzygnięć w zakresie nauki o języku i nie wie, czego się trzymać w praktyce szkolnej. Niniejsza praca ma właśnie pomóc, podpowiedzieć, wskazać. Ale oczywiście nie: nakazać, nie: zmuszać.
Przynosi ona propozycję przemyślaną, powstałą w toku kilkuletnich prac kilkunasto-osobowego zespołu Komisji Dydaktycznej RJP. Wielogodzinne dyskusje na posiedze-niach naukowych pozwoliły wypracować to minimum merytoryczne i metodologiczne, które było możliwe do przyjęcia przez naukowców i dydaktyków reprezentujących różne szkoły i metody badawcze. Autorzy mówią więc: tak wyobrażamy sobie podstawy nauki o języku w zreformowanej szkole polskiej od początków szkoły podstawowej do matury.
Dają propozycję nierozbudowaną, możliwą do realizacji w każdym zespole uczniów, klarow-nie napisaną i przejrzystą, jeśli chodzi o budowę poszczególnych działów, spójną wewnętrznie i konsekwentną metodologicznie. Na szczególną uwagę zasługuje to, że pojęcia w każdym z wydzielonych działów są zdefiniowane, co stanowi dużą pomoc dla nauczyciela i wska-zówkę, a moim zdaniem nawet zalecenie, dla autorów podręczników, by treść i zakres pojęć w ich pracach były określane na podstawie tej definicji.
Drugie wydanie poradnika jest rozszerzone i wzbogacone w stosunku do wydania pierwszego. Uzupełniono je bowiem materiałem nauczania na najwyższym, IV etapie nauczania, a także uwzględniono niektóre uwagi recenzentów wydania pierwszego, zarówno jeśli chodzi o siatkę haseł, jak i o definicje.
Jestem przekonany, że ten poradnik stanie się podstawowym przewodnikiem wszystkich nauczycieli pragnących zapewnić swoim uczniom właściwy poziom wiedzy o języku i przeświadczenie o tym, iż język polski zasługuje na głębsze poznanie, że jest on ważną wartością kulturową, o którą należy dbać i którą należy przekazywać następnym pokoleniom Polaków.
Przewodniczący Rady Jeżyka Polskiego
przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk
prof. dr hab. Andrzej Markowski
Warszawa, 20 września 2003 roku
********************************************************************
Spis treści
Przedmowa
Wstęp do wydania drugiego
Ogólna siatka pojęć i terminów
Bibliografia ogólnaI. Jerzy Bartmiński
Tekstologia (lingwistyka tekstu)
II. Urszula Żydek-Bednarczuk
Pragmatyka językowa z elementami retoryki
III. Magdalena Danielewiczowa
Stylistyka
IV. Jerzy Podracki, Wilga Herman
Składnia
V. Jolanta Maćkiewicz
Frazeologia
VI. Dorota Zdunkiewicz-Jedynak
Leksykologia z elementami semantyki i leksykografii
VII. Józef Porayski-Pomsta
Słowotwórstwo
VIII. Helena Synowiec
Fleksja i nauka o częściach mowy
IX.. Jadwiga Kowalikowa
Fonetyka z elementami fonologii
X. Jadwiga Puzynina
Językoznawstwo ogólne z elementami historii języka
XI. Tomasz Karpowicz
Kultura języka polskiego
Indeks pojęć i terminów