Oświadczenie Prezydium Rady Języka Polskiego ws. języka agresji

Oświadczenie Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie języka agresji

Od kilku miesięcy obserwujemy postępującą brutalizację języka wystąpień publicznych i coraz częstszą manipulację językową w publicznej narracji. Brutalizacja polega na używaniu słów z dolnego rejestru języka pospolitego, na pograniczu wulgarności. Przykładów nie ma powodu przytaczać, gdyż sprzyjałoby to upowszechnianiu tego typu słownictwa. Określenia takie pojawiają się w wystąpieniach publicznych posłów, wysokich urzędników państwowych, przywódców partii politycznych,  dziennikarzy i publicystów. Budzi to zasadniczy sprzeciw członków Prezydium Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, instytucji odpowiedzialnej za stan współczesnej polszczyzny publicznej.

Równie wielki sprzeciw wywołują nadużycia językowe, polegające m.in. na arbitralnej zmianie znaczeń słów, nadawaniu nacechowania ekspresywnego wyrazom dotąd nienacechowanym, w tym terminom specjalistycznym, które powinny opisywać rzeczywistość w obiektywny sposób, a także posługiwanie się wartościującymi etykietami i stereotypami w odniesieniu do przeciwników politycznych. Prowadzi to do  naruszenia podstawowych zasad etyki słowa, a także powoduje rozprzestrzenianie się języka publicznego niepozwalającego na dialog społeczny i porozumienie, a – wręcz przeciwnie – jątrzącego i zaostrzającego spory. Wszelkie nieporozumienia zaczynają się od słów, bowiem już od dawna wiadomo, że to słowa kształtują rzeczywistość, przedstawiając ją w określony sposób. 

Dlatego Prezydium Rady Języka Polskiego stanowczo apeluje do polityków i dziennikarzy o zaprzestanie używania wyrazów brutalnych, deprecjonujących  osoby i instytucje, określeń nacechowanych dużym ładunkiem ekspresji oraz niemanipulowanie znaczeniami wyrazów.

Jesteśmy przekonani, że wszelkie sądy i oceny, nie mówiąc już o relacjonowaniu faktów, można wyrazić językiem etycznym i estetycznym, polszczyzną kulturalną i pozbawioną elementów brutalnych.

Pragniemy przypomnieć, że Rada Języka Polskiego jest zobowiązana do przedstawiania Sejmowi i Senatowi RP sprawozdania o stanie ochrony języka polskiego. Najbliższe sprawozdanie zamierzamy poświęcić stanowi języka wystąpień publicznych.

                                 Prezydium Rady Języka Polskiego 

Festiwal Stolica Języka Polskiego Szczebrzeszyn 2017

Tegoroczny Festiwal Stolica Języka Polskiego, który został objęty patronatem honorowym Rady Języka Polskiego, odbędzie się w dniach 6-12 sierpnia 2017 r.

Hasłem trzeciej edycji Festiwalu Stolica Języka Polskiego będzie „Cała nadzieja w literaturze”, a patronami Festiwalu w 2017 roku będą Wisława Szymborska i Kornel Filipowicz. Wybór patronów jest zainspirowany ich wieloletnią, bogatą korespondencją wydaną w 2016 r. w książce pt. „Najlepiej w życiu ma Twój kot”. Jest ona przyczynkiem do stworzenia programu mówiącego o międzyludzkiej komunikacji i pochyleniem się nad jej obecnym stanem, kształtem oraz współczesnymi zmianami w sposobie i formach jej prowadzenia.   Szczegółowe informacje oraz program festiwalu znajdują się na stronie: http://stolicajezykapolskiego.pl/.

„Polszczyzna ludzi myślących (wciąż jeszcze)”

Postanowienie o zorganizowaniu – jak co roku – debaty z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego zapadło na posiedzeniu Prezydium Rady 23 stycznia 2017 r. Po zapoznaniu się z informacją o tym, że w tym roku Kancelaria Prezydenta RP nie zaplanowała debaty o języku polskim, podjęto decyzję o jej odbyciu poza Pałacem Prezydenckim, ale w terminie niekolidującym z obchodami prezydenckimi. Odbyła się ona w Poznaniu w Centrum Kultury Zamek. Jej organizatorami byli Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak (jednocześnie główny jej sponsor), Rektor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN (jako koordynator merytoryczny) oraz Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. Jej temat ustalony został przez Prezydium Rady. Do udziału w części panelowej zaproszono prof. Ewę Łętowską i prof. Halinę Zgółkową oraz prof. Jerzego Bralczyka, red. Grzegorza Miecugowa, Jerzego Radziwiłowicza i prof. Michała Rusinka. Wszystkie osoby zaproszenie przyjęły i w panelu uczestniczyły. Moderatorem dyskusji panelowej i otwartej był Przewodniczący Rady Języka Polskiego prof. Andrzej Markowski. Debata miała charakter otwarty i uczestniczyło w niej kilkaset osób z wielu ośrodków krajowych, a nawet z Chin, w tym kilkunastu członków Rady, a wśród nich większość członków jej prezydium.

Wszystkich powitał w imieniu Rady Języka Polskiego członek prezydium prof. Tadeusz Zgółka. Otwarcia obrad dokonał – na jego prośbę – Prezydent Jacek Jaśkowiak, który wyraził satysfakcję i radość samorządowych władz Poznania z tego, że debata została zorganizowana w tym mieście. Zapewnił też, że jego władze samorządowe są gotowe organizować i współfinansować podobne zdarzenia w następnych latach, a także ustanowić specjalne wyróżnienie dla osoby wskazanej przez Radę lub powołaną przez nią kapitułę.

Debata była na żywo transmitowana w sieci internetowej i tam jest dostępna oraz utrwalona w pełnej wersji audio i wideo http://platontv.pl/play/7219?layout=3&logopos=3&autoplay=false http://uam.platontv.pl/show/7217

Planowana jest też publikacja tekstów wystąpień.

„Zasłużony dla Polszczyzny”

W związku z przyznaniem przez Prezydenta RP nagrody „Zasłużony dla Polszczyzny” panu Wojciechowi Wenclowi publikujemy poniższe
votum separatum.

W dniu 12 października 2016 r. na posiedzeniu Kapituły Nagrody „Zasłużony dla Polszczyzny” zostały wyłonione, w tajnym głosowaniu, trzy kandydatury, które – zgodnie z regulaminem Nagrody – zostaną przedstawione Prezydentowi RP. Jedną z nich jest Wojciech Wencel, poeta i publicysta, zgłoszony przez Kancelarię Prezydenta RP.

My, niżej podpisani, mieliśmy okazję poznać kandydaturę p. Wojciecha Wencla dopiero na posiedzeniu kapituły, a zapoznać się z tekstami jego utworów dopiero po tym, jak to posiedzenie się zakończyło. Wnioski płynące z analizy jego tekstów uniemożliwiają nam rekomendowanie go do nagrody „Zasłużony dla Polszczyzny”. Nagroda ta bowiem – jak głosi p. 1, §1 Regulaminu – jest wyróżnieniem przyznawanym osobom mającym „szczególne zasługi w podnoszeniu świadomości językowej Polaków oraz w krzewieniu kultury języka polskiego – polszczyzny poprawnej, sprawnej, etycznej i estetycznej”, jej celem zaś jest – jak stanowi p. 1, §2 Regulaminu – „promocja języka polskiego jako wartości, ochrona języka polskiego jako nośnika tożsamości narodowej, kształtowanie świadomości językowej Polaków, zwiększenie zainteresowania językiem polskim oraz propagowanie dobrych wzorców językowych”.

Na tle poprzednich laureatów Nagrody – profesorów językoznawstwa, wielkich propagatorów dobrej i etycznej polszczyzny: Walerego Pisarka, Jana Miodka, Jadwigi Puzyniny i Jerzego Bartmińskiego, a także znakomicie władającej słowem i wypowiadającej się o roli słowa w komunikacji międzyludzkiej aktorki Anny Dymnej – Wojciecha Wencla nie można uznać za osobę, która przyczynia się do podnoszenia świadomości językowej Polaków. Nie udało nam się znaleźć wypowiedzi kandydata, które dotyczyłyby języka, które popularyzowałyby wiedzę o polszczyźnie, które wskazywałyby na rolę języka w życiu społeczeństwa. Znaleźliśmy za to bardzo zaangażowane politycznie teksty publicystyczne, które zaprzeczają idei etyki słowa: użyty w nich język zamiast łączyć, dzieli, jest nacechowany pogardą wobec osób myślących inaczej niż autor. Uważamy, że kandydat do nagrody „Zasłużony dla Polszczyzny” powinien stanowić wzorzec – posługiwać się językiem z szacunkiem, nie powodować ani pogłębiać już istniejących podziałów społecznych, nie wykluczać przez użycie języka nikogo z grona tych, którzy mówią po polsku. Polszczyzna laureata nagrody „Zasłużony dla polszczyzny” powinna łączyć, a nie dzielić, powinna pokazywać, że język jest wspólnym dobrem. Takiemu przekonaniu dał również wyraz Senat Rzeczypospolitej Polskiej w preambule do przyjętej jednogłośnie uchwały o ustanowieniu roku 2006 Rokiem Języka Polskiego. Naszym zdaniem teksty p. Wojciecha Wencla nie odznaczają się takimi cechami. Dlatego nie możemy podpisać protokołu, w którym rekomenduje się p. Wojciecha Wencla do nagrody Prezydenta RP „Zasłużony dla Polszczyzny”.

Jerzy Bralczyk, Katarzyna Kłosińska, Andrzej Markowski

Warszawa, dn. 18 października 2016 r.

Powyższe votum separatum poparli laureaci Nagrody z lat ubiegłych, członkowie Kapituły Nagrody:
Jerzy Bartmiński, Jan Miodek, Walery Pisarek, Jadwiga Puzynina.